Tō-kàu (道教) sī Tiong-kok tē-jī tuā ê tsong-kàu, mā sī to̍k-to̍k Tiong-kok tsiah-ū--niā. Tō-kàu tsú-tiunn "tshing-tsīng bû-uî, tiông-sing put-ló, tit-tō sîng-sian".
Tō-kàu ê li̍k-sú[]
Tō-kàu guân-î Sian-Tsîn(先秦) sî-tāi ê Tō-ka su-sióng kah Tsîn-Hàn sî-kî kài sî-kiânn ê "sîn-sian hong-su̍t". Tong-Hàn bua̍t-nî. Tiunn Tō-lîng(張道陵) tī Sù-tshuan tē-khu tshòng-li̍p tē-it-ê Tō-kàu tsoo-tsit "gōo-táu-bí tō"(五斗米道). Āu--lâi, Tiunn Kak(張角) īu-koh thê-tshiòng "thài-pîng-tō", tshuā-thâu huat-tōng "N̂g-kun khí-gī".
Kàu-kah Lâm-pak-tiâu ê sî-tāi, hit-sî "liān-tan-su̍t" tsin sî-kiânn, Tō-kàu mā tit-tio̍h tsin tuā ê huat-tián. ū tsi̍t-ê hōo-tsò Khòo Khiam-tsi(寇謙之) ê lâng tit-tio̍h Pak-Guī(北魏) Thài-bú-tè ê tsi-tshî, kiàn-li̍p "pak-thian-su tō"(北天師道), siâng-sî koh ū līng-guā tsi̍t-ê miâ-kiò Lio̍k Siu-tsīng(陸修靜) ê lâng tshòng-li̍p "lâm-thian-su tō"(南天師道). Kàu-kah Tông-tiâu ê sî-tsūn, Tō-kàu í-king hōo lâng tsin tiōng-sī ah.
Ki-pún kàu-gī[]
Tō-kàu tsú-tiunn "tshing-tsīng bû-uî", iau-kîu siu-tō ê lâng to̍h-ài "siu-sin ióng-sìng", tui-kîu "tit-tō sîng-sian". Tō-kàu tsông-pài ê sîn-sian, tuā-to-sòo sī Tiong-kok li̍k-sú siōng ê tsin-jîn si̍t-sū, Tō-kàu mā uì hu̍t-kàu hia khip-siu tsin-tsuē lí-lūn kah thuân-suat, koh jī-tshiánn lóng-tsóng kā tńg-tsò Tiong-kok ê bûn-huà. Tō-kàu ê Giâm-lô-ông, Phuànn-kuann, Liông-ông tsia-ê sîn lóng-tsóng ū i tsin-si̍t ê sìnn-miâ, bîn-kan ê Tō-kàu óng-óng tsiong bóo-tsi̍t-ê sóo-tsāi ê tshut-miâ-lâng, "tshing-liâm ê ló-tia"(清官) a̍h-sī ing-hiông hōng-thāi tsò sîng-hông a̍h-sī thóo-tī-sîn, hōo in lâi tsiap-sīu sìn-tôo ê tsham-pài.
Tō-kàu ê phài-pia̍t[]
Tō-kàu siāng tsú-iàu ū nn̄g-ê phài-hē : tsuân-tsin phài (全真派) kah tsìng-it phài (正一派).
Tiōng-iàu ê king-bûn, kóo-tsheh-tián[]
Tō-kàu sìn-hōng Ló Tsú (老子) ê Tō-tik-king (道德經) kah Tsong Tsú(莊子) ê Lâm-huâ-king(南華經) tsit-nn̄g-phō king-tsheh. Tse í-guā, Tō-kàu uân-á ū hóng-tsiàu hu̍t-kàu ê Tāi-tsōng-king (大藏經) tshòng-tsō kā-kī ê Tō-tsōng (道藏).
Tō-kàu ê íng-hiáng thîng-tōo[]
Tō-kàu tuì Tiong-kok thuân-thóng bûn-huà ê íng-hiáng tsiok-tuā tsiok-tuā--ê, phì-jû-kóng Khì-kang, tō-ín (導引), tsiam-kù (針灸) tíng-tíng. Ah tsū-kóo í-lâi, tō-sū lóng hòonn liān-tan, sóo-í in mā sī Tiong-kok kóo-tāi siōng tsá tshut-hiān ê "huà-ha̍k-ka", ū lâng teh ioh kóng, hué-io̍h huàn-sè to̍h-sī tō-sū huat-bîng--ê. Tō-kàu káng-kìu "tshut-sè"(出世) ê kuan-liām, tú-tú-hó tsham Jû-kàu (儒教) "ji̍p-sè" ê kuan-liām tian-tò-píng, līng-guā Tō-kàu mā bô-tshīunn Hu̍t-kàu ū hiah-nī tsuē ê kài-lu̍t. Sóo-í, li̍k-sú siōng ū tsin-tsuē tī tsìng-tuânn sit-tsì ê tì-si̍k-lâng kàu-bué-á lóng "lo̍h Tō-kàu" (信道教). Mā in-uī án-ne, Tō-kàu tuì Tiong-kok ê tiat-ha̍k, gē-su̍t kah bûn-ha̍k lóng íng-hiáng tsin tuā.
Tō-kàu tsham bîn-kan tsong-kàu[]
Tiong-kok ê bîn-kan tsong-kàu tuā-to-sòo kah Tō-kàu ū khan-liân, put-jī-kò tsià-ê bîn-kan tsong-kàu lóng bô-thang tit-tio̍h Tiong-kok tsing-hú ê jīn-tông. Tiong-kok ê bîn-kan tsong-kàu tsú-iàu ū : Pe̍h-liân kàu, Pat-kuà kàu, Thài-pîng tō.
Tō-kàu ê jîn-bu̍t[]
- Ló Tsú (老子)
- Kueh Siong (郭象)
- Tiunn Kak (張角)
- Tsit phinn sī uì Hô-ló-pah-kho(Holopedia) ê : "Tō-kàu" kái lâi--ê. Guân-pún ê tsok-tsiá tshiánn khuànn i ê pian-tsi̍p li̍k-sú.